Precision Health Co., Ltd.

โรคหลอดเลือดสมอง หรือ สโตรก (Stroke)

ภาวะที่เกิดจากการไหลเวียนของเลือดไปยังสมองไม่เพียงพอ ทำให้สมองขาดออกซิเจนและสารอาหารที่จำเป็น ส่งผลให้เซลล์สมองเสียหายได้

สโตรกแบ่งออกเป็น 2 ประเภทหลัก

1. สโตรกชนิดขาดเลือด(Ischemic Stroke) – พบได้บ่อยที่สุด (~80–85%)

- เกิดจากลิ่มเลือดอุดตันในหลอดเลือดสมอง

- สาเหตุ: เส้นเลือดตีบจากไขมัน, โรคหัวใจ (เช่น Atrial fibrillation), คอเลสเตอรอลสูง

2. สโตรกชนิดเลือดออก (Hemorrhagic Stroke) – พบน้อยกว่า (~15–20%)

- เกิดจากหลอดเลือดในสมองแตก ทำให้มีเลือดออกในเนื้อสมองหรือรอบสมอง

- สาเหตุ: ความดันโลหิตสูง, ภาวะหลอดเลือดผิดปกติ, การใช้ยาต้านการแข็งตัวของเลือด

ลักษณะอาการของสโตรก หรืออาการโรคหลอดเลือดสมอง

- พูดไม่ชัด พูดไม่ได้หรือไม่สามารถเข้าใจคำพูดของคนอื่น

ผู้ป่วยจะรู้สึกสับสน มึนงง พูดไม่ชัด หรือมีปัญหาในการทำความเข้าใจสิ่งที่คนอื่นพูด

- อาการอ่อนแรง (อัมพฤกษ์/อัมพาต) หรือชาบริเวณหน้า แขน ขา

ผู้ป่วยจะเกิดอาการอ่อนแรงหรือชาอย่างเฉียบพลัน บริเวณ หน้า แขนหรือขา โดยส่วนใหญ่แล้วอาการจะเกิดกับร่างกายแค่ด้านเดียว ร่วมกับอาการปากเบี้ยว พูดไม่ชัดหรือพูดไม่ได้

- ปัญหาด้านการมองเห็นที่ตาข้างใดข้างหนึ่งหรือทั้งสองข้าง

ผู้ป่วยจะเกิดอาการตามัวแบบเฉียบพลัน หรือเห็นภาพซ้อน

- เวียนศีรษะ/ปวดศีรษะ

อาการรุนแรงแบบเฉียบพลัน มักจะพบร่วมกับอาการอื่น ๆ เช่น ปัญหาด้านการเดินเซ การทรงตัวผิดปกติ หรือซึมลง

**อาการที่ควรระวัง**

คำว่า FAST เป็นคำย่อที่ใช้ในการจำ สัญญาณเตือนของโรคหลอดเลือดสมอง (Stroke) ที่สังเกตได้ง่ายและช่วยให้รีบพาผู้ป่วยไปโรงพยาบาลได้ทันท่วงที เพื่อ ลดความเสียหายของสมอง และ เพิ่มโอกาสรอดชีวิต

FAST ย่อมาจากอะไร?

- F Face ใบหน้าเบี้ยว – หน้าผู้ป่วยดูเอียง ยิ้มไม่เท่ากัน ข้างหนึ่งตก

- A Arm แขนอ่อนแรง – ยกแขนทั้งสองข้างไม่ขึ้นเท่ากัน หรือแขนข้างหนึ่งตก

- S Speech พูดลำบาก – พูดไม่ชัด พูดไม่รู้เรื่อง หรือไม่สามารถพูดได้เลย

- T Time เวลา – หากมีอาการเหล่านี้ รีบโทรฉุกเฉิน 1669 ทันที เพราะทุกนาทีมีค่ามาก

ทำไม “Time” ถึงสำคัญมาก?

- หากสามารถให้ยาละลายลิ่มเลือด (เช่น tPA) ภายใน 4.5 ชั่วโมงแรก ของอาการ จะเพิ่มโอกาสรอดและลดความพิการได้มาก

- แต่ยิ่งเร็วเท่าไหร่ยิ่งดี เพราะเซลล์สมองตาย 1.9 ล้านเซลล์ต่อนาที หากขาดเลือด

ใครที่มีภาวะเสี่ยงเป็นสโตรกบ้าง ?

ผู้ที่มีภาวะเสี่ยงเป็นโรคหลอดเลือดสมอง (สโตรก) มีหลายปัจจัย ซึ่งบางปัจจัยสามารถควบคุมได้ และบางปัจจัยควบคุมไม่ได้

ปัจจัยเสี่ยงที่สามารถควบคุมได้

- โรคเรื้อรัง: ผู้ป่วยที่มีโรคความดันโลหิตสูง เบาหวาน ไขมันในเลือดสูง โรคหัวใจ มีความเสี่ยงสูงที่จะเกิดโรคหลอดเลือดสมอง

- พฤติกรรมเสี่ยง: การสูบบุหรี่ การดื่มแอลกอฮอล์ การรับประทานอาหารรสจัด เค็มจัด ไขมันสูง การขาดการออกกำลังกาย และภาวะอ้วน

- ความเครียด: ความเครียดเรื้อรังอาจส่งผลต่อความดันโลหิตและเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดโรคหลอดเลือดสมองได้

ปัจจัยเสี่ยงที่ควบคุมไม่ได้

- อายุ: ผู้สูงอายุจะมีหลอดเลือดเสื่อมสภาพมากกว่า

- เพศ: ผู้ชายมีแนวโน้มเป็นโรคหลอดเลือดสมองมากกว่าผู้หญิง

- พันธุกรรม: ที่มีประวัติครอบครัวเป็นโรคหลอดเลือดสมอง มีโอกาสเสี่ยงเป็นโรคหลอดเลือดสมองเพิ่มขึ้น โดยเฉพาะหากประวัติบุคคลในครอบครัวเป็นโรคในขณะที่มีอายุยังน้อย

การป้องกันโรคหลอดเลือดสมอง

- ควบคุมปัจจัยเสี่ยง: รักษาโรคประจำตัวให้เป็นปกติ ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมเสี่ยง

- ออกกำลังกายสม่ำเสมอ: ช่วยควบคุมน้ำหนัก ลดความดันโลหิต

- รับประทานอาหารที่มีประโยชน์: เน้นผัก ผลไม้ ธัญพืช ลดอาหารมัน เค็ม หวาน

- ตรวจสุขภาพเป็นประจำ: เพื่อตรวจหาความผิดปกติของร่างกายตั้งแต่เนิ่นๆ

ปัจจุบันมีการตรวจยีนสำหรับโรคหลอดเลือดสมอง (Stroke) แพทย์อาจพิจารณาส่งตรวจยีนในกรณีที่สงสัยว่าโรคหลอดเลือดสมองนั้นอาจมีสาเหตุจากพันธุกรรม หรือ เกี่ยวข้องกับภาวะที่ส่งต่อทางพันธุกรรม เช่น

1. ผู้ป่วยเป็น stroke อายุ < 55 ปี (บางเกณฑ์ใช้ < 50 ปี) โดยเฉพาะถ้าไม่มีปัจจัยเสี่ยง เช่น เบาหวาน ความดัน ไขมัน

2. ผู้ป่วยเป็น Stroke ซ้ำหลายครั้ง โดยไม่มีสาเหตุชัดเจน

3. มีประวัติครอบครัว ญาติสายตรง เช่น พ่อ แม่ พี่ น้อง เป็น Stroke ซ้ำ หรือเป็นตั้งแต่อายุน้อย

4. เป็น Stroke จากภาวะเลือดแข็งตัวง่าย (Thrombophilia) โดยไม่ทราบสาเหตุ เช่น หญิงอายุน้อยที่ไม่มีโรคประจำตัว แต่เกิดลิ่มเลือดอุดตัน

5. มีอาการทางระบบอื่นร่วม เช่น กล้ามเนื้อ, ผิวหนัง, หูตา ร่วมกับการเป็น Stroke

ดังนั้นควรสังเกตตัวเอง และคนรอบข้าง หากมีอาการผิดปกติควรปรึกษาแพทย์จะได้ประเมินอาการและให้การรักษาอย่างทันท่วงที จะช่วยลดความเสี่ยงต่อความรุนแรงของภาวะทุพพลภาพได้มากขึ้น